سوره هوداین سوره ، یازدهین سوره قرآن و از سور مکی بوده ، که بنام یکی از پیامبران الهی نامیده شده است . ۱ - وجه تسمیهیكی از پیامبرانی كه نام او چندین بار در قرآن آمده، ؛ و یك سوره به نام او نامیده شده، حضرت هود(ع) است. این سوره را هود نامیده اند چون در آیات پنجاه و شصت این سوره هم صراحتا نام این پیامبر آمده و علاوه بر آن داستان حضرت هود علیه‌السّلام و قوم عاد در این سوره آمده است .«و الی عاد اخاهم هودا ...» : (ما) به سوی (قوم) عاد، برادرشان «هود» را فرستادیم؛«... الا بعدا لعاد قوم هود...» :...بدانید «عاد» نسبت به پروردگارشان کفر ورزیدند! دور باد «عاد» -قوم هود-از رحمت خدا، و خیر و سعادت! ایشان در حدود ۷۰۰ سال قبل از میلادِ حضرت مسیح (ع) در سرزمین احقاف (بین یمن و عمّان ، در جنوب عربستان ) در میان قوم عاد مبعوث شدند. این قوم را عاد گفته اند زیرا جدّشان شخصی به نام « عاد بن عوص » بود و حضرت هود(ع) نیز نسل سوم او به شمار می‌آمد. ۲ - محتوای سوره۲.۱ - دلداری پیامبراین سوره به اواخر دوران پیامبر اسلام در مکه پیش از هجرت مربوط می‌شود، اوضاع سختی که پس از مرگ ابوطالب و خدیجه برای پیامبر پیش آمده بود. به همین دلیل در آغاز این سوره تعابیر تسلی دهنده به پیامبر دیده می‌شود که سختی‌های پیامبران پیشین و داستان پیروزی آنان با وجود نفرات کم آنان را بیان می‌کند. همانند دیگر سوره‌های مکی، این سوره اعتقادات اساسی مسلمانان را بیان نیز می‌کند. ۲.۲ - قیامت و مسئولیتاین سوره ، آیات تکان دهنده اى مربوط به قیامت و بازپرسى در آن دادگاه عدل الهى و آیاتى پیرامون مجازات اقوام پیشین به دلیل ظلم و ستمهایی که انجام میدادند و دستوراتى درباره مبارزه با فساد دارد که همگى مسئولیت آفرین است؛به همین دلیل در حدیث معروفى مى خوانیم که پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) فرمود شیبتنى سوره هود: سوره هود مرا پیر کرد! ۲.۳ - معارف قرآنیاین سوره همه معارف قرآنی را نخست در چهار آیه اولش به طور اجمال ذکر نموده، سپس در طول سوره به تفصیل آن می‌پردازد، البته آن تفصیل را در قالب انذار و تبشیر ریخته، انذار و تبشیری که با ذکر سنت جاری خدا در بندگان و ایراد اخبار امت‌های گذشته و داستان اقوام نوح و هود و صالح و لوط و شعیب و موسی ، و سرنوشتی که استکبار از پذیرفتن دعوت الهی و نیز افساد در زمین و اسراف در این فساد انگیزی دارد صورت گرفته، و نیز به توصیف وعده‌های الهی برای مؤمنین و صاحبان اعمال صالح و توصیف تهدیدهایی که خدا به طبقه کفار و تکذیب گران آیاتش داده پرداخته و در خلال این مسائل امور دیگری از معارف الهی راجع به توحید ، نبوت و معاد نیز خاطر نشان شده است. ۲.۴ - توحیدجان تمامی معارف مختلفی که آیات قرآنی متضمن آن است یک حقیقت است، و این حقیقت توحید، است که با همه اجمالی که دارد متضمن تمامی تفاصیل و جزئیات معانی قرآنی است، چه معارفش و چه شرایعش. و به عبارتی اصلی است که اگر شکافته شود همان تفاصیل می‌شود، و اگر آن تفاصیل فشرده شود به این اصل واحد برگشت می‌کند. اگر قرآن کریم سخن از معارف الهی دارد و اگر در باره فضایل اخلاقی سخن می‌گوید و اگر احکامی در باره کلیات عبادات و معاملات و سیاسات و ولایت‌ها تشریع می‌کند و اگر از اوصاف خلایقی از قبیل: عرش ، کرسی ، لوح ، قلم ، آسمان ، زمین ، فرشتگان ، جن ، شیطان‌ها ، گیاهان ، حیوانات و انسان سخن به میان می‌آورد، و اگر در باره آغاز خلقت و انجام آن حرف می‌زند و بازگشت همه را نخست به سوی فنا و سپس به سوی خدای سبحان می‌داند و خبر از روز قیامت و قبل از قیامت، یعنی از عالم قبر و برزخ می‌دهد و از روزی خبر می‌دهد که همه برای رب العالمین و به امر او به پا می‌خیزند، و همه در عرصه‌ای جمع گشته سؤال و بازخواست و حساب و سنجش و گواهی گواهان را می‌بینند، و در آخر بین همه آنان داوری شده گروهی به بهشت و جمعی به دوزخ می‌روند، و نیز اگر بین هر انسانی و بین عمل او، و نیز بین عمل او و سعادت و شقاوت او، رابطه برقرار داشته و در باره آن رابطه‌ها سخن می‌گوید، همه این‌ها بر آن یک حقیقت تکیه دارد و آن حقیقت چون روح در تمامی آن معارف جریان یافته و آن یک حقیقت عبارت است از توحید حق تعالی، البته توحیدی که اسلام و قرآن معرفی کرده، و آن اینست که انسان معتقد باشد به اینکه خدای تعالی رب همه اشیای عالم است و غیر از خدای تعالی در همه عالم ربی وجود ندارد، و اینکه انسان به تمام معنای کلمه تسلیم او شود و حق ربوبیت او را اداء کند و دلش جز برای او خاشع نگشته، بدنش جز در برابر او خضوع نکند، خضوع و خشوعش تنها در برابر او- جل جلاله- باشد. ۳ - فضیلت سورهدر مورد فضیلت این سوره ، در حدیثى از پیغمبر اکرم (صلى اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است : من قرء هذه السوره اعطى من الاجر و الثواب بعدد من صدق هودا و الانبیاء علیهم السلام ، و من کذب بهم ، و کان یوم القیامه فى درجه الشهداء، و حوسب حسابا یسیرا: کسى که این سوره را بخواند، پاداش و ثوابى به تعداد کسانى که به هود و سایر پیامبران ایمان آوردند و کسانى که آنها را انکار نمودند خواهد داشت ، و روز قیامت در مقام شهداء قرار مى گیرد، و حساب آسانى خواهد داشت . ۴ - ویژگی‌های سوره۱. این سوره ۱۲۳ آیه به عدد کوفی، ۱۲۲ آیه به عدد شامی، ۱۲۱ آیه به عدد مکی و بصری، ۱۷۱۵ یا ۱۹۴۸ کلمه و ۷۵۱۳، ۷۶۰۵ یا ۷۸۲۰ حرف دارد. ۲. در ترتیب نزول، پنجاه و دومین سوره و در مصحف شریف یازدهمین سوره است. ۳. پس از سوره یونس و پیش از سوره یوسف در مکه نازل شده و مکی است؛ مگر آیات ۱۲، ۱۷ و ۱۱۴ که در مدینه نازل شدند. ۴. پنجمین سوره‌ای است که با حروف مقطعه آغاز شده است. ۵. سه یا چهار آیه منسوخ دارد. ۵ - مطالب مهم۱. سرگذشت پیامبران الهی: نوح، هود، صالح، لوط، ابراهیم و موسی علیهم السلام؛ ۲. مبارزه با فساد و انحراف ؛ ۳. اثبات حقانیت وحی و قرآن؛ ۴. اسرار طبیعت و خلقت ؛ ۵. ابتلا و آزمایش انسان. [۳۲]
هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، ص۲۴۶.
[۳۳]
هاشم زاده هریسی، هاشم، شناخت سوره‌های قرآن، ص۱۹۰.
[۳۴]
شیخ عثمان، حسن، حق التلاوة، ج۹، ص۳.
[۳۵]
رامیار، محمود، تاریخ قرآن، ص۵۸۴.
[۳۶]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص۳۱۶.
۶ - پانویس۷ - منبعفرهنگ نامه فارسی علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «سوره هود»، ج۱، ص۳۱۷۴. رده‌های این صفحه : سوره‌های قرآن
|